Тақырыбы: «Windows операциялық жүйесі. Негізгі объектілер

Информатика» пәнін игеру бойынша әдістемелік нұсқама ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 1

Тақырыбы: «Windows операциялық жүйесі. Негізгі объектілер.

Сілтеуіш (Проводник) бағдарламасы»

Мақсаты:Операциялық жүйе,Windows операциялық жүйесі және оның негізгі объектілері (бума, файл) ұғымдарымен танысу, бумамен, файлдармен, «Сілтеуіш» бағдарламасымен жұмыс жасап үйрену.

Негізгі ұғымдар:

Операциялық жүйеқолданушымен сұхбат ұйымдастыруды, компьютердің аппараттық және бағдарламалық ресурстарын басқаруды және олардың өзара үйлесімді жұмыс жасауын қамтамасыз ететін бағдарламалар жиынтығы.

Windows –IBM PC платформалы компьютерлерге арналған алғашқы графикалық операциялық жүйелердің бірі. Мұндағы ең қарапайым және негізгі басқару құрылғылары болып тышқан және пернелік тақта есептеледі. Windows жүйесінің көмегімен компьютерді басқара отырып, шағын локальдық желінің қызметін ұйымдастыруға болады және мұнда Интернет желісімен кіріcтірілу мүмкіндігі де қарастырылған.

Файлдеп логикалық байланысқа ие сыртқы жадының мәліметтер немесе бағдарламалар жиынтығы орналасқан, өз алдына дербес аты бар атаулы бөлігін айтады. Құрылған файлға ат беріледі және ол файлдық жүйеге тіркеледі. Файлдың аты екі бөліктен тұрады: файлдың атауы және файлдың кеңейтілімі (типі), олар бір-бірінен нүкте арқылы ажыратылады.

Бума (папка, каталог) – бір дискіде орналасқан, белгілі бір қажеттілік бойынша бір топқа біріктірілген файлдар жиынтығын атау үшін қолданылатын Windows жүйесінің негізгі объектілерінің бірі. Мұндай қызмет атқаратын объектіні MS DOS жүйесінде каталог деп атаса, қазіргі Windows жүйесінде бума деп атайды. Бумада тағы да басқа бумалар, файлдар орналасуы мүмкін. Бумалардың қызметі — есте сақтау құрылғыларында сақталатын өте көп файлдардың арасынан қажет файлды тез іздеп тауып алу үшін, оларды белгілі бір ретпен бағынышты немесе сатылы иерархиялық құрылымда орналастыру.

Жарлық (Ярлык) —нақты бір объектіге апаратын жол (маршрут, путь) сақталатын, бір килобайт көлеміндегі шағын файл. Жарлықтар да қажет объектілерді жылдам тауып алу үшін қолданылады.

Windows операциялық жүйесі графикалық жүйе болғандықтан мұнда негізгі объектілерді, яғни бума мен файлды белгілеу үшін арнаулы белгі — таңбалар(значки) қолданылады. Файлдардың әрбір типіне сәйкес белгілері болады, сондай-ақ жарлықтардың да өзіне тән бағыттауышы (стрелкасы) бар белгісі болады.

Windows операциялық жүйесіндегі графикалық интерфейстің негізі – бұл жақсы ойлап табылған және өте тиімді жұмыс жасауға мүмкіндік беретін терезелер жүйесі. Терезені операциялық жүйедегі жұмысты басқару элементі деп те, объектілердің жұмыс аумағы деп те қарастыруға болады. Windows операциялық жүйесінде терезенің: қосымша терезесі, құжат терезесі, сұхбат терезесі және т. б. түрлері кездеседі.

Жұмыс үстелі (Рабочий стол) – Windows операциялық жүйесінің бумалары мен файлдары, жарлықтары және тағы да басқа жүйені басқару элементтері орналасатын жоғары деңгейдегі объектісі (немесе бума). Windows операциялық жүйесі іске қосылғанда бірден жұмыс үстелінің терезесі ашылады.

Тапсырмалар панелі (Панель задач) – жұмыс үстелінде орналасқан және қолданушының жасап жатқан тапсырмаларын уақытша қоя тұруына арналған Windows операциялық жүйесінің негізгі басқару элементтерінің бірі.

Файлдық жүйе –дискідегі файлдардың орналасуына және олармен жұмыс жасауды басқаруға жауап беретін операциялық жүйенің құрамдас бір бөлігі.

Файлдық жүйеде жасалатын әрекеттер:

ü файлдық жүйе бойынша іздеу

ü қосымшаларды іске қосу және құжаттарды ашу

ü бумалар мен файлдарды көшіру

ü бумалар мен файлдардың орынын ауыстыру

ü бумалар мен файлдарды өшіру

ü бумалар мен файлдардың атын өзгерту

ü жарлықтар құру

Сілтеуіш (Проводник)— файлдық жүйеден кез-келген объектіні іздеуге және олармен басқа да әрекеттерді орындауға арналған операциялық жүйенің қызметші бағдарламасы.

Алмасу буфері (Clipboard)—операциялық жүйе жұмысы кезінде қосымшалар мен құжаттар арасындағы мәлімет алмастыруды қамтамасыз етуге арналған жедел жадының арнаулы бөлігі.

Стандарт қосымшаларға Windows операциялық жүйесінің құрамындағы, қолданушыға ең қажет, қарапайым қызмет түрлерін (қарапайым мәтіндік құжат даярлау, суреттер салу, сақтау, баспаға шығару, математикалық қарапайым есептеулер жүргізу және т.б.) көрсететін келесі қосымшалар немесе бағдарламалар жатады:

1. Мәтіндік редактор WordPad

3. Графиктік редактор Paint

Тышқан құрылғысымен жасалатын әрекеттер:

ü екі рет шерту

ü оң жақ батырмасына шерту

ü жылжыту немесе тасымалдау (перетаскивание)

Windows операциялы? ж?йесіні? негізгі сипаттамасы. Ж?йе параметрлерін баптау.

Саба?ты? та?ырыбы: Windows операциялы? ж?йесіні? негізгі сипаттамасы. Ж?йе параметрлерін баптау.

Саба?ты? ма?саты: О?ушыларды? Windows операциялы? ж?йесі туралы т?сініктерін ке?ейту.

Білімділік: Windows операциялы? ж?йе ж?мысыны? негізгі принциптерімен о?ушыларды

таныстыру. Оны? программалы? жабды?талуын орнату ережесі мен ретін ?йрету.

Т?рбиелік: о?ушыларды ??ыптылы??а, т?рбиелікке, тияна?тылы??а т?рбиелеу.

Дамытушылы?: о?ушыларды? ойлау ?абілетін, логикалы? – абстракциясын дамыту.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?та ?олданылатын к?рнекі ??ралдар: Компьютер, ЭО, о?улы?, практикум

О?ушы ?йренуі тиіс:

• Операциялы? ж?йені орнату мен конфигурленуі;
• Ж?мыс столын баптауды
• Компьютерде ?олданбалы программалы? ж?йені орнатуды.

О?ушы білуі тиіс:

• Операциялы? ж?йені? не екенін;
• КК ?зін — ?зі ?стау ережелерін;
• Ж?мыс орнын ретке келтіруді;
• Жа?а программалы? жабды?тарды;
• Компьютердегі программалы? жабды?тарды орнату т?ртібін ж?не ережесін.
• Операциялы? ж?йені? баптау принциптерін

Саба?ты? барысы:

1. О?ушыларды ?йымдастыру
2. ?йге берілген тапсырманы тексеру
3. Жа?а саба?ты таныстыру
4. О?ушыларды ба?алау
5. Саба?ты бекіту.
6. ?йге тапсырма беру.

1. ?йымдастырылуы: амандасу, о?ушыларды тексеру, журналды толтыру. О?ушылар?а саба?ты? та?ырыбы мен ма?сатын таныстыру.
2. ?й тапсырмасын тексеру. С?ра?- жауап т?рінде
3. Жа?а саба?ты т?сіндіру.

Практикалы? тапсырмалар:

1. тапсырма: осы ж?йедегі «проводник» программасыны? файлды? ??рылымымен ж?мыс
2. тапсырма: «Проводник» программасыны? іске ?осылу ?дістерін зертте?дер
3. тапсырма: Тыш?ан ?асиеттерін баптау
4. тапсырма: Пернета?таны? орналасы мен ж?мыс режимін баптау
5. тапсырма: К?н мен са?ат уа?ытын баптау
6. тапсырма: Аума?ты? стандартты баптау
7. тапсырма: «себет» ?асиетін баптау
8. тапсырма: «Экран» ?асиетін баптау
9. тапсырма: ?аріптерді енгізу мен ?шіру

Саба?ты бекіту. О?ушылар?а б?гінгі та?ырып бойынша с?ра?тар ?ойып, жауап алу ар?ылы бекіту.

?йге тапсырма: «Компьютерлік вирус» та?ырыбы бойынша 3-4 хабарлама дайындау:

1. Компьютерлік вирус дегеніміз не?
2. Вирустарды жіктеу.
3. Вируспен к?ресу ?дістеру.

Windows операциялыө жүйесі

Өткізілген күні: 15.03.2018 Топ № 7-1-13

Сабақ тақырыбы: Windows операциялыө жүйесі

Сабақтың мақсат- міндеттері Windows–тiң негiзгi тәсiлдерiн мазмұндау, Windows ортасында бағдарлауды үйрену, ұғымдар кiргiзу: Жұмыс столы, Тапсырмалар панелi, Бас меню, «Тышқан » түрi бар манипулятор, Менiң компьютерiм

Сабақтың материалдық-техникалық жабдықталуы: Дербес компьютер

Оқу-өндірістік жұмыстар объектілері: 13 кабинет

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру бөлімі: 10 минут

1. Оқушылардың қатысуын тексеру

2. Тоқ көздерін тексеру

3. Оқу құралдарын тексеру

I. Кіріспе нұсқау: 35минут

1.Үй тапсырмасын тексеру.жаңа материалды қабылдауға дайындық.

2.Жаңа тапсырмаларды орындауға рұсқау беру. Тапсырманы орындау тәсілдерін түсіндіру және көрсету. Әдеттегі қателерді талдау.

3. Кіріспе нұсқау материалдарды бекіту. Сұрақтар, тапсырмалар.

4.Жұмыс және жұмыс аяқталған соң жұмысорынындағы қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқау.

5. Жұмыс орнын бөлу

III. Білім алушылардың өзбетіндік жұмыс: 180 минут

Тапсырма бойынша

Windows орталығындағы жұмысты, компьютерді кезкелген жерден ӛшіру арқылы аяқтауға болмайды. Ол үшін барлық терезелерді жауып, жұмыс столына шығу қажет.

1– вариант 1. Менің компьютерім программасын іске қосыңыз.«С:» дискін активтендіріңіз. Windows жүйелік папкасын ашыңыз.CALC қосымшасын іске қосыңыз. Калькуляторды келесі амалдарды орындаңыздар а)125.26*63.65 б)456.36/(377-2.58) в)(456.25 – 35.35 )*(3.658-45.254) Нәтижесін жазыңыз. Калькулятор терезесін жинау.SOL қосымшасын іске қосыңыз – ―Косынка‖ пасьянсы.

2. Меню арқылы ‖Анықтаманы‖ шақырыңыз: а) Мазмұны вкладкасында ойын жолын таңдау; б) ойын ережелерін оқу;в) кӛмек терезесін жабу;г) кӛрсетілген уақытта ереже бойынша ойнау;д) Пасьянсы ―Косынка‖ терезесін жыймалау. 3.Windows терезесін жабу.Калькулятор терезесін ӛрбітіп, 45.62+323, амалын орындау, жауабын жазу.Калькулятор терезесін жабу, ары қарай тізбек бойында «С:» диск терезесін және Менің компьютерім.

2 – вариант.1.Менің компьютерім программасын іске қосу. Анықтама меню арқылы (тiлсызықпен ? таңбасын басу және тыщқанмен анықтаманы шақыру): шақыру. a) орыс әрiптерiн теру режимiне ӛту; б) Предметный указатель ӛрісінде Алғашқы әрiптердi кiргiзiңiз.в) Выберите термин или фразу ӛрiсiнде тышқанмен Окна сообщений, изменение вида таңдаңыз; г) Шығару батырмасын басыңыз ;д) шығарылған мәтiндi оқып, терезенi жабу.Менiң компьютерiм терезесiнде Басқару панелi жолында тышқанмен екi рет шерту. Басқару панелi терезесiiшiнен экранды таңдау және тышқанмен екi рет шерту. 2. Қасиет диалог терезесiнде Хаттау Оформление вкладкасын Экраннан таңдау.

3. Терезенiң iшiнде батырмасын басып Түсі (цвет) сӛзi арқылы түсiн ӛзгерту. 4. ОК батырмасын басыңыз.Менің компьютерім терезелерiн жабу. 90

3 – вариант 1. Жұмыс столында тышқанмен бос орынды кӛрсетiңiз және тышқанның оң батырмасын басыңыз. Динамикалық меню пайда болады, Свойства жолын таңдаңыз. 2. Свойства диалог терезесiнiң iшiнен:Экран Оформление вкладкасын таңдаңыз.

3. Оқытушы сiлтеген экранның түсiн, Түсі сӛзiнiң алдындағы батырмасын басу арқылы таңдаңыз. ОК батырмасын басыңыз.

4 – вариант 1. Іске қосу батырмасын басу арқылы, Бағыттауыш программасын iске қосыңыз, ары қарай тышқанмен шертiп Программы – Проводник-тi таңдаңыз. 2. Бағыттауыш терезесi пайда болады, терезенiң сол жақ бӛлiгiнде Менің құжаттарым бумасын тышқанмен шертiңiз, терезенiң оң жақ бӛлiгiне және бума таңбашасына кӛңiл аударыңыз. Терезенiң сол жақ бӛлiгiндегiWindows бумасын тышқанмен шертiңiз, терезенiң оң жақ бӛлiгiне кӛңiл аударыңыз. Windows бумасының алдында, тышқанме ―+‖ белгiсiн шертiңiз, не болғанын түсiндiрiңiз. Windows бумасының алдында, тышқанме ―-‖ белгiсiн шертiңiз, не болғанын түсiндiрiңiз. 3. Терезенiң оң жақ бӛлiгiндегi Temp бумасының таңбасында тышқанмен екi рет шертiңiз және не болғанын түсiндiрiңiз. Бағыттауыш терезесiн жабыңыз.

IV. Ағымдағы нұсқау: 35 минут

1. Білім алушылардың жұмыс орындарын тексеру. Тексеру кезінде тапсырманың дұрыс орындалуын, қауіпсіздік техникасын сақталуын,жұмыс орындарының дұрыс ұйымдастырылуын бақылау.
2. Орындалған жұмыстыстарды қабылдау және бағалау.
3. Жұмыс орындарын жинау.

V. Қорытынды нұсқау: 10минут

3.Оқушылардың теориялық білімін тексеру.

4.Бағалау қорытындысымен таныстыру.

Конспект Windows операциялық жүйесі

Windows операциялық жүйесі, объектілері

Операциялық жүйе ДЭЕМ–нің программалық құралдарының ажырамас бөлігі болып саналады. Әрбір қолданушыға ЭЕМ-нің барлық құрылғыларын басқару мүмкіншілігін беретін, сол себепті басқа программаларды аппаратурамен байланыс жасаудан босататын, компьютерде жұмыс істегісі келетін әрбір адамға өте қажет операциялық жүйенің алатын орны ерекше болып есептеледі.

ОЖ екі негізгі қызметті орындайды:

1. барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмыстарын қолдап, олардың бір – бірімен және аппараттық жабдықтармен байланыстарын қамтамасыз ету;

2. әрбір адамға ЭЕМ – ді жалпы басқару мүмкіншілігін беру.

ОЖ-нің негізгі мақсаты – программалардың бір-бірімен және сыртқы құрылғылары мен әрекеттестігін қамтамасыз ету, ЭЕМ– нің жадын бөлу, жұмыс кезінде туындайтын әр түрлі оқиғаларды анықтау, жұмыс нәтижелерін қағазға, экранға шығару жолдарын ұйымдастыру, мәліметтерді сыртқы ортадан алу және беру т.б. ОЖ-нің негізгі ядросы машина іске қосылған сәттен бастап ЭЕМ – нің жадында болады. Машинаны жалпы басқару үшін ОЖ-нің командалық тілі пайдаланылады, оның көмегімен дискіні белгілеу, мәліметтерді көшіру, кез келген программаны іске қосу, керекті жұмыс режимін орнату сияқты әртүрлі әрекеттер орындалады.

Сонымен, ОЖ-нің адам мен ЭЕМ аппараттық құралдарының арасындағы байланысты ұйымдастыратын программа немесе өзара байланысқан программалар тобы. Оның құрамына өз командалары және драйверлер– сыртқы құрылғыларды басқару программалары, утилиттер – жұмысты жеңілдететін программалар және тағы басқалар кіреді.

ОЖ-нің атқаратын қызметін мынадай үш топқа жіктеуге болады:

1. Мәліметтерді енгізу – шығарудың барлық түрлерін ұйымдастыру;

2. ЭЕМ – нің сыртқы ортамен қатынасын ұйымдастыру;

3. Мәліметтерді сақтау және өңдеу жұмыстарын атқару.

Компьютерлердің әртүрлі модельдерінде қарай ОЖ-нің архитектурасы (құрылымы) мен мүмкіндіктері де әрқалай бола береді.Ең коп тараған ОЖ түрлері MS-DOS (PS-DOS), CDOS, MSX, UNIX және де соңғы кезде кеңінен қолданыла бастаған көп терезелі операциялық жүйелер – Windows программалары жатады.

Біз қарастырғалы отырған MS-DOS операциялық жүйесі 1981 жылы IBM дербес компьютерлерімен бір мезгілде пайда болып, әрбір компьютерге орналастырылған болатын.

Қазіргі кездерде стандартты операциялық жүйе ретінде Windows есептеледі, бірақ MS-DOS жүйесінің негізгі қағидалары операциялық жүйелердің барлығында толық пайдаланылады.

Дербес компьютерлерде программалар мен мәліметтерді сақтаушы рөлін магниттік дискідегі жинақтауыштар (МДЖ) атқарады, сондықтан ЭЕМ жұмысының пәрмендігі оларды дұрыс қолдана білуге байланысты. Дискілер латын алфавитінің алғашқы бас әріптерімен А:, В:, С:, Д: және т.с.с. болып белгіленеді.

ДЭЕМ іске қосылғанда ОЖ көбінесе С: қатты дискісінен немесе А: иілгіш дискісінен оқылып жедел жадқа жүктеледі де, экранға ОЖ – тің қызмет атқаруға дайындығын білдіретін төмендегідей стандартты түрдегі жұмысқа шақыру белгісі шығады.

А\> — бұл А: дискісінің жұмыс істеуге дайындығын көрсететін шақыру белгісі, егер компьютер іске қосылғанда А: дискіжетек ұясына дискет салынбаса, онда ЭЕМ автоматты түрде В: немесе С: дискілерінен ОЖ – ті оқуға тырысады;

С:\> — С: дискісінің жұмыс істеп тұрғанын көрсететін шақыру белгісі.

ОС ЭЕМ жедел жадына дұрыс жүктелген соң, экранға А:\> немесе С:\> тәрізді команда енгізу жолдары шығады.

Сонымен, ОС магниттік дискіде (қатты) немесе дискетте (иілгіш) сақталады. Дискілердің негізгі бөлігі мәліметтерді немесе программаларды сақтауға арналған. Оның шамалы бөлігінде ғана ОС пен әрбір адамның программаларының мазмұны (каталог не директорий) сақталады.

Мәтіндер мен программаларды сақтауға арналған мәліметтер жиыны файл деп аталады да дискіде сақталады. Файл (file – бума, десте) белгілі бір атпен магниттік дискіде жазылған біртекті информациялар жиыны. ОЖ жұмысы үшін керекті мәліметтер рөлін әртүтлі типтегі файлдар атқарады. Файл программадан, не оларға қажетті берілген сандар тобынан, мәтіннен тұруы мүмкін. Әрбір файлдың файлдар каталогында тіркелген өзіндік аты болуы керек. Дискіде аттары әртүрлі көптеген файлдар болады. Файлдың аты – 8 таңбаға дейінгі әріптен басталатын сандар мен әріптер жиыны, ал оның 3 таңбадан аспайтын екінші бөлігі оның типі не атының кеңейтілуі (тіркеуі) деп те айтылады. Бір каталогта аттары бірдей файлдар болмауы тиіс. Файлдың типі кейде болмауы мүмкін. Файлдың аты мен типі нүктемен бөлінеді.

Файлдың толық аты латынның бас не кіші әріптермен беріледі (цифрлар а кіреді). Мысалы:

COMAND. COM NORTON. EXE TANIA5. DOC START GAME.BAS AIGUL.TXT MARAT.DOC TEXT1

Файлды дискіге жазғанда не өзгерткенде, оның көлемі, жазылған уақыты, мерзімі де тіркеледі. Файлдың аты, типі, символмен берілген (байт) көлемі, операциялық жүйенің календары мен сағатынан алынып жазылған күні, айы, сағаты файлдың атрибуттары (көрсеткіштері) деп аталады. Олар файл жазылғанда, өзгертілгенде немесе көшірілгенде тіркеліп отырады.

DOS операциялық жүйесімен жұмыс істеу үшін NORTON COMMANDER қабық — бағдарламаның ролі ерекше. Осының көмегімен қолданушы 2 каталогты қарайды, көшіреді, атын құрады, бағдарлама енгізеді.Әрине бұл іс-әрекеттерді DOS операциялық жүйесімен де істеуге болады. NC қабық-бағдарламаның қолдануға ыңғайлылығында. NC-ді жүктеу –бұйрық NC-ны тереміз. Содан кейін экран бетіне екі кесте шығады. Кестенің төменгі жағында NC функциональды пернелерінің қызметі жазылған. NC кестесін басқару үшін мына пернелер комбинациясын қолданамыз:

Ctrl O- экрандағы қос кестені жою немесе қайта орнату

Сtrl P- экранда ағымдық емес кестені жою

Ctrl U- кестенің орындарын ауыстыру

Ctrl F1-экрандағы сол жақ кестені жою

Ctrl F2-экрандағы оң жақ кестені жою немесе қайта орнату

Мәліметтік кесте. NC кестеде диск және каталог жайында жинақ мәліметтерді шығаруға болады. естенің жоғарғы жағында «INFO» өзі пайда болады, яғни кестеде мынадай мәліметтер беріледі.

— компьютердегі оперативті жадының сыйымдылығы, байт бойынша

— бос оперативті жадының орны

— көрші кестедегі каталогтың файлдарының саны және өлшемі жайында

Экранда мәліметтік кестені шығару үшін, курсорды ағымдық емес кестеге қойып, Ctrl L пернесін басу керек.

Функциональды пернелердің қызметі.

Tab келесі кестеге өту. Келесі каталогқа өту үшін сол каталогты белгілеп алып, ENTER пернесін басу керек.

-анықтамалық мәлімет алу

-қолданушының бұйрықтар мәзірін көрсету

-файлды қарп өту

-файлды көшіріп алу, жазу

-файлды жаңа атпен атау, басқа ат беру немесе бір жерден екінші жерге орын ауыстыру

-жаңа ішкі каталог құру

-файлдар тобын немесе бос каталогты жою, өшіру

-сол кестеде басқа дискінің мазмұнын беру

-оң кестеде басқа дискінің мазмұнын беру

-NC-ді көріп өту, іс-әрекетін компьютерлік бағдарлама арқылы жүргізу

-альтернативті редактордың көмегімен файлды редакторлеу

-дискіден файлды іздеу

-бұрын енгізілген бағдарламаларды қайта қарап шығу және қайта орындалуы

-25 қатарлық экраннан 43 қатарлық экранға шығу

-басқа каталогқа жедел түрде өту

-файлды қарап өту, файл аты сұралады

-файлдар тобын көшіру, қай файлды қандай каталогқа көшіру сұралады

-файлды жаңа атпен атау .Қай каталогқа жіберу сұралады